Hiểu rõ về thực phẩm chế biến sẵn để bảo vệ sức khỏe

Thực phẩm chế biến sẵn ngày càng trở nên phổ biến bởi sự tiện lợi mà nó mang lại. Tuy nhiên, ẩn sau đó là những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe nếu chúng ta không có sự lựa chọn thông minh. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại thực phẩm chế biến sẵn, từ đó đưa ra quyết định tiêu dùng sáng suốt hơn cho sức khỏe của bản thân và gia đình.

Phân loại thực phẩm chế biến theo mức độ

Để giúp người tiêu dùng dễ dàng nhận biết và lựa chọn, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) đã đưa ra hệ thống phân loại NOVA, chia thực phẩm thành 4 nhóm chính dựa trên mức độ chế biến:

Nhóm 1: Thực phẩm tươi sống hoặc chế biến tối thiểu

Đây là nhóm thực phẩm ở trạng thái tự nhiên nhất, bao gồm trái cây, rau củ, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt. Quá trình chế biến của nhóm này rất đơn giản, chủ yếu là làm sạch, sấy khô, đông lạnh hoặc đóng gói chân không để bảo quản. Mục đích là để giữ nguyên giá trị dinh dưỡng tự nhiên vốn có của thực phẩm.

Nhóm 2: Thực phẩm tự nhiên chế biến cơ bản

Nhóm này bao gồm các nguyên liệu được chế biến từ thực phẩm tự nhiên như dầu, bơ, đường, muối. Chúng trải qua các công đoạn như ép, tinh chế, xay xát hoặc sấy khô để có thể sử dụng trong nấu nướng. Mặc dù đã qua chế biến nhưng vẫn giữ được những đặc tính cơ bản của nguyên liệu gốc.

Nhóm 3: Thực phẩm chế biến

Các loại thực phẩm thuộc nhóm này thường được bổ sung thêm các thành phần như muối, dầu, đường hoặc các chất phụ gia khác. Ví dụ như cá hộp, trái cây ngâm, phô mai, bánh mì tươi… Chúng thường chứa từ 2-3 thành phần và được sử dụng như một phần của bữa ăn.

Nhóm 4: Thực phẩm siêu chế biến

Đây là nhóm thực phẩm trải qua quá trình sản xuất công nghiệp phức tạp, sử dụng nhiều phụ gia, chất tạo ngọt, chất bảo quản… Các sản phẩm tiêu biểu bao gồm bánh kẹo, nước ngọt, đồ ăn vặt đóng gói, bữa ăn đông lạnh chế biến sẵn. Chúng thường chứa nhiều đường, chất béo, muối và các chất phụ gia khác, mang lại ít giá trị dinh dưỡng.

Lợi ích và tác hại của thực phẩm chế biến

Thực phẩm chế biến sẵn mang lại sự tiện lợi, tiết kiệm thời gian cho người tiêu dùng, đặc biệt là những người bận rộn. Một số sản phẩm còn được bổ sung thêm các chất dinh dưỡng thiết yếu, giúp ngăn ngừa tình trạng thiếu hụt vitamin và khoáng chất. Ví dụ như ngũ cốc cho trẻ em được tăng cường sắt, sữa bổ sung vitamin D, muối có i-ốt. Quá trình chế biến như thanh trùng, nấu chín cũng giúp tiêu diệt vi khuẩn, bảo quản thực phẩm được lâu hơn.

Tuy nhiên, việc chế biến quá mức có thể làm mất đi các chất dinh dưỡng quan trọng như chất xơ, vitamin và khoáng chất. Thực phẩm chế biến sẵn thường dễ tiêu hóa hơn, dẫn đến việc cơ thể đốt cháy ít calo hơn khi tiêu thụ. Bên cạnh đó, nhóm thực phẩm siêu chế biến thường chứa nhiều calo, đường, chất béo, muối nhưng lại ít chất xơ và dưỡng chất, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như béo phì, tiểu đường và tim mạch.

Bí quyết lựa chọn thực phẩm lành mạnh

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe. Để có một chế độ ăn lành mạnh, bạn nên ưu tiên các thực phẩm tươi sống, ít qua chế biến, đồng thời hạn chế các loại thực phẩm chế biến sẵn, đặc biệt là thực phẩm siêu chế biến.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, chế độ ăn uống hợp lý cần cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng đa lượng, vi chất dinh dưỡng và năng lượng, đáp ứng nhu cầu của từng cá nhân. Bạn nên bổ sung vào chế độ ăn uống hàng ngày các thực phẩm giàu dinh dưỡng như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu. Đồng thời, hạn chế các thực phẩm chứa nhiều đường, đồ uống có ga, đồ ăn vặt, thịt chế biến sẵn và muối.

Để kiểm soát lượng thức ăn nạp vào cơ thể và đảm bảo cân bằng dinh dưỡng, bạn nên lập kế hoạch cho các bữa ăn trong ngày. Khi mua thực phẩm, hãy ưu tiên các nguyên liệu tươi ngon, theo mùa như cá, thịt nạc, rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt. Tự nấu ăn tại nhà cũng là một cách tốt để bạn kiểm soát được thành phần và chất lượng món ăn, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Hãy xây dựng cho mình một chế độ ăn uống khoa học, hợp lý để có một sức khỏe tốt và vóc dáng cân đối. Việc hiểu rõ về các loại thực phẩm chế biến sẵn và lựa chọn thông minh sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe của mình và gia đình một cách tốt nhất.